Starfsfólk leikskólanna kom til að byrja með úr ólíkum áttum þar sem engar voru opinberar reglur um hvers konar uppeldi ætti að styðjast við innan þessara stofnanna. 60 árum síðar er mikil áhersla lögð á að uppeldisstofnanir séu með fjölbreytta starfshætti og markmið, sem þarf þó að vera innan Aðalnámskrá leikskóla. Leikskólar á Íslandi hafa þó flestir markað sér sínar eigin leiðir út frá Aðalnámskránni. Nýjir tímar og samfélagið kalla á að leikskólar vinni með áherslur margbreytileikans eins og tákn með tali, fjölgreind, tölvunotkun og heildtæka skólastefnu. Auk þessa er farið að aukast rækt við umhverfisuppeldi. Unnið er með svonefnd valkerfi þar sem börn fá að velja sér ólík verkefni á ólíkum tímum dags. Með þessu er verið að tryggja ákveðna fjölbreytni í starfi skólanna og flokkast undir ákveðna skólastefnu. Margir leikskólar hafa lagað sig að langlífum stefnum eins og Montessori, Steiner og Waldorf. Á síðustu árum eru tvær leikskóla-uppeldisstefnur sem byggja starfshætti sína á heildina litið á ákveðna hugmyndafræði sem tekur til allra þátta skólastarfsins. Þetta er hin íslenska Hjallastefnan og ítalska uppeldisaðferðin sem er kennd við Reggio Emilia (Jón Torfi Jónsson, 2006).

Könnunaraðferðin sem stuðst verður við í þessu verkefni ber keim af Reggio Emilia hugmyndafræðinni. Verið er að skoða merkingabært nám einstaklinga ef það leitar svara og ber ábyrgð á eigin námi og því er mikilvægt að unnið sé markvisst að virkni einstaklings, sjálfstæðri hugsun og ígrundun.

Markmiðið með könnunaraðferðinni er að leggja grunninn og eða gefa einstakling, í þessu tilfelli einstaklingur á leikskólaaldri, þann fróðleiks neista sem hann getur síðan nýtt í sköpun sinni að öskudagsbúning. Með þessu er verið að mennta einstakling á hans forsendum og efla víðsýni hans.

Reggio Emilia

Ítalinn Loris Malaguzzi, var sálfæðingur og kennari að mennt, setti saman uppeldisstefnu fyrir leikskóla í borginni Reggio Emilia og hlaut hugmyndafræði hans það heiti. Malaguzzi sagði að börn hefðu við fæðing hundrað mál en ef fæðingu væru 99 af þeim tekin frá þeim. Rökstuðingur við það var að börn hefðu meðfædda hæfileika eins og sú get að lesa í umhverfi sitt með því afla fróðleiks og þekkingar með skilningarvitum sem er mun flóknara en upphaflega var haldið. Malaguzzi lagði áherslu á að einstaklingar hafi tækifæri til tilrauna/rannsókna. Uppeldisstarfið miðar að augun sjá og hendurnar framkvæma og að það sem augað sér hendurnar framkvæma skynjar heilinn. Með því að þjálfa sjónina markvisst segir Malaguzzi að komið sé fyrir þröngsýni og sljóan einstakling og gefi þess í stað af sér lifandi og skapandi hugsun. Sú hugsun er raunsæ, næm og hugmyndarík (Börn hafa hundrað mál, 1988). Sem sagt hugmyndin byggjast á skapandi starfi með áherslu á myndlist og þjálfun sjónskynjunar. Frelsi barnsins til að læra á þann hátt sem því hentar, sjálfstæð verkefni og uppgötvunarnám. Kennari hlustar og fylgist með sem og stuðlar að því að börn geti sjálf leyst verkefni sín (Jón Torfi Jónsson, 2006).

Hugmyndafræði Malaguzzi segir að einstaklingurinn þurfi neista til að kveikja eld skilningsins í sál þess annars kemst fóðleikurinn ekki til skila. Til að barn geti tileinkað sér þennan fróðleik þarf honum að fylgja spurningar sem tengist fróðleiknum sjálfum. Lokamarkmið þessarar hugmyndafræði er að einstaklingurinn þekki sjálfan sig í öðrum, að ný þekking leiði til nýrrar þar sem þekking felur í sér rétt svar, vellíðunarkenndar, aukins sjálfstrausts og skýrari vitundar (Börn hafa hundrað mál, 1988).

Reggio Emilia er hvorki uppeldisstefna né kenning heldur er þetta leikskólastarf samkvæmt Guðrúnu Öldu Harðardóttur (2001). Hugmynd Malaguzzi er að miklu leyti staðbundin og líklega skyld hugmyndum Montessori, Dewey, Piaget og Vygoskys ásamt fleiri hugmyndafræðingum. Þær stofnanir sem styðjast við Emilia fræðina leggja mikið upp úr góðri aðstöðu fyrir listgreinar og góðum tölvukosti til að rækt það verkefnatengda skólastarf sem og samstarfi og samskiptum við foreldar er mikið ræktað (Jón Torfi Jónsson, 2006).

Könnunaraðferðin

Byrjað er á því að athuga hvað einstaklingurinn veit um efnið er á að vinna með og að, í þessu tilfelli er það fíll. Næst er svo unnið með einstaklinginn útfrá vitneskju hans. Notast var við bókina um Elmar, ljóð um fíla og ekki má gleyma skemmtilegu fílabröndurunum.

Bók

Elmar er litríkur fíll sem lendir í ýmsum ævintýrum með vinum sínum sem búa í skóginum eins og hann. Sögurnar eru skemmtilegar sem henta vel til upplestrar og umræðna. Höfundur bókanna er David Mckee en Ingunn Thorarensen þýddi.

Ljóð

Lagið um fílana sem lögðu af stað í leiðangur varð fyrir valinu þar sem að hægt er að bæta við það endalaust og því tilvalið ef verið er að vinna með stóran hóp leikskólabarn og jafnvel gaman að leyfa börnunum að bætast eitt og eitt við eins og segir í laginu í til dæmis halarófu.

 Fílaleiðangur

Einn fíll lagði af stað í leiðangur,
lipur var ei hans fótgangur.
Takturinn fannst honum heldur tómlegur,
svo hann tók sér einn til viðbótar.

Tveir fílar lögðu af stað í leiðangur,
lipur var ei þeirra fótgangur.
Takturinn fannst þeim heldur tómlegur,
svo þeir tóku sér einn til viðbótar.

Þrír fílar o.s.frv.

Höfundur ókunnur (Leikskólinn Teigasel, e.d.)

Brandarar

Kímni eða húmor reynist oftar en ekki sem góð kennsluaðferð bæði til að einstaklingur kynnist gamansögum og átti sig á kímni. Auk þess er sagt að hláturinn lengi lífið.

• Hvað er það sem segir klomp, klomp, klomp, skvamp, klomp, klomp, klomp, skvamp?

               Fíll í blautum íþróttaskóm.

• Hvað kallar þú fíl í kjól með bleik eyrnaskjól?

          Hvað sem þér sýnist, hann heyrir hvort sem er ekkert.

• Hvað er það sem er gult, grátt, gult, grátt, gult, grátt?
        Fíll sem rúllar niður brekku með fífil í munninum.

                                                                                 (Salvör Gissurardóttir, 1998).

Fíllinn

Fíllinn er stærsta landdýr jarðar. Hann er jurtaæta sem þýðir að hann étur eingöngu plöntur og ávextir. Fíllinn er með langan rana sem hann notar til að brjóta trjágreinar, rífa upp gras og tína ávexti af trjám og hann andar líka með honum, ranninn er framlenging af nefinu (Natural History Notebooks, e.d.). Fílar hafa líka stórar tennur, skögultennur, sem staðsettar eru sitthvoru megin við ranann. Fílar hafa líka stór eyru sem þeir nota bæði til að kæla sig niður og tjá sig. Þrátt fyrir stærð sína eru fílar næmir og eru með rosalega gott minni (Vísindavefur, e.d.). Fílar geta lifða í allt að 70 ár (Natural History Museum, e.d.).

Öskudagsbúningur

Við gerð búningsins var notast við grímu úr öðru verkefni (sjálfsmynd) og var búin til með trélími, dagblöðum og klósettpappír. Gríman var máluð fyrir í þema Dia de los Muertos (dagur þeirra látnu).

Byrjað var á því að setja tvö lög af dagblöðum og trélími til að ná niður litunum sem voru á fyrir og til að fá meira hvítan grunn var þriðja umferðin með hvítum klósettpappír. Til að flýta fyrir þornun límsins var hárblásari notaður.

Eyrun eru búin til út kaffi fýlteri og tróðið er bómull. Skögultennurnar eru mótaðar til úr álpappír sem er svo þakinn dagblaði og trélími eins og gríman sjálf og að lokum málaðar hvítar. Skögultennurnar eru festar á með trélími og til að halda þeim alveg í stað eru límd dagblöð yfir til að búa líka til samfellda einingu án ábernandi bils eða saums. Raninn er búinn til úr pappa innan úr klósettpappír og eldhúsrúllu, klippt niður til að ná svona nokkurs konar boga á ranann og svo var hann þakinn trélími og dagblöðum til að fá eina heild. Hefti voru notuð til að festa saman pappann í rananum og líka til að festa eyrun við grímuna sjálfa. Augun eru bólstraðar flauelis tölur/hnappar úr gömlum sófa frá foreldrum mínum.

Heimildir

Börn hafa hundrað mál. (1988). Kjarvalsstaðir (Aðalsteinn Davíðsson þýddi). Reykjavík:

Guðrún Alda Harðardóttir. (2001). Í leikskóla lífsins. Akureyri: Textasmiðjan.

Jón Torfi Jónsson. (2006). Frá gæslu til skóla: um þróun leikskóla á Íslandi. Rannsóknarstofa um

Leikskólinn Teigasel. (e.d.). Fílaleiðangur. Sótt af http://www.teigasel.is/pages/song
 

Natural History Museum. (e.d.). Savanna elephant. Sótt af http://www.nhm.org/site/explore-exhibits

Natural History Notebooks. (e.d.). Mammals: african elephant. Sótt af http://nature.ca/notebooks/english

Salvör Gissurardóttir. (1998). Fílabrandarar. Sótt af http://www.ismennt.is/vefir/ari/
 

Vísindavefurinn. (e.d.). Til hvers nota fílar ranann? Sótt af http://www.visindavefur.is/svar.php?id=3545.