Opinn efniviður eru hlutir sem hafa endalausa möguleika og enga eina lausn, hvorki rétta né ranga lausn. Slíkur efniviður er til dæmis leir. Hægt er að nota leirinn til að skapa og allt það sem okkur dettur í hug. Leir hefur verið notaður í gegnum aldirnar af mönnum til að fá útrás fyrir eigin sköpunarþröf auk þess er hægt að móta leirinn og aðlaga hann það vel að hann er líka notaður í daglega hluti eins og diska, bolla, skálar, fylla upp í húsveggi, vatnskönnur og fleira. Flokka má leir bæði sem leikefni og sköpunarefni en fólk tengir leirinn frekar við sköpun en leik (Þóra Sigrún Hjaltadóttir, e.d.).

Í kjölfar vettvangsferðar sem var farin 14. október 2016 á Landnámssýninguna í Aðalstræti átti að vinna verkefni úr leir sem lýsir upplifun eða er táknræn fyrir heimsóknina á einhvern hátt og varð geirfuglinn fyrir valinu. Í þessari greinagerð verður farið í þá vinnu sem fór bæði í undirbúning og í verkið sjálft, áhöld og annað tilfallandi.

Geirfuglinn

Ísland er stórkostlegasta sjófuglabyggð á norðuhveli jarðar og á Látrabjarg sig enga líka í Evrópu. Fuglabjörgin setja sinn svip á þá lífsreynslu og lífsfyllingu þegar mergð bjargfuglanna, kurr þeirra og kliður, eru skoðuð. Svartfuglar eru algeng sjón hér á landi og eru þeir líka miklir nytjafulgar. Íslendingar hafa lengið nytjað egg þeirra, fiður og kjöt. Svartfuglar eru náksyldir vaðfuglum og eru upprunaleg heimkynni þeirra líklega við Beringssund eða Kyrrahaf en á þeim slóðum eru flestar svartfugla tegundirnar, 18 af 21, en ein tegund svartfugl er útdauð, geirfulginn. Þeir fuglar sem flokkast til svartfuglaættar eru álka, haftyrðill, langvía, lundi, stuttnefja og teisa og verpa allar í fuglabjörgum þó svo stuttnefja, langvía og álka eru hinir sönnu bjargfuglar (Guðmundur P. Ólafsson, 1987).

Fram til ársins 1844 lifði á Íslandi svartfugl sem nefndur var geirfugl en hann var risi meðal svartfugla og ófleygur. Geirfuglinn hélt til í stórum byggðum, skerjum og eyjum. Fuglinn dafnaði vel þar sem hann var veiðinn og góður sundfugl sem nærðist einkum á fisk og átti hann enga óvini nema manninn. Fram kemur í lesbók Morgunblaðsins frá 1936 að hann hafi verið svo hraðsyndur að enginn róðrarbátur hafði við honum. Geirfuglinn var svartur og hvítur að lit með vængstubba (Guðmundur P. Ólafsson, 1987) og verpti aðeins einu eggi (Lesbók Morgunblaðsins, 1936).

Geirfuglinum var útrýmt vegna stærðar hans, var á stærð við gæs, og líka vegna þess að hann var ófleygur og því auðvelt að veiða hann. Síðustu fuglarnir voru veiddir í Eldey á Reykjaneshrygg 3. júní 1844 (Náttúrufræðastofnun Íslands, e.d). Talið er að aðeins sé að finna 80 geirfuglahamir og 75 egg í öllum heiminum (Lesbók Morgunblaðsins, 1936).

Undirbúningur og framkvæmd

Eftir að hafa séð á Landnámssýningunni hreyfimyndina upp á vegg hjá þeim þegar maður er að veiða geirfugl vissi ég hvað ég vildi gera fyrir þetta verkefni. Þar sem þessi fugl er útdauður veit ég ekkert um hann og til að geta skapað hann í leir varð ég auðvitað að hella mér í könnunarleiðangur, sem var mest megnis á netinu. Ég fékk líka rosalega flotta bók í vinnunni um Fugla á Íslandi sem ég mæli með að skoða ef fólk hefur almennt áhuga á fuglum.

Eftir að hafa velt þessu verkefni fyrir mér og hvernig ég gæti framkvæmt það ákvað ég að notast við heimatilbúið trölladeig. Kennarinn gaf upp uppskriftir af leir og litum en ég ákvað eins og svo oft áður að gera mína eigin uppskrift af leir því að ég vildi hafa leirinn grófari þar sem þetta er jú auðvitað fugl með fiður og er því ekki rennisléttur.

Ég fann á netinu mynd af geirfuglinum sem ég studdist við. Ég stækkaði myndina á tölvuskjánum á fartölvunni og lagði svo bökunarpappírinn ofan á skjáinn og dróg hann í gegn og eggið líka til að halda hlutföllum svipuðum. Næst tók ég álpappír og byrjaði að móta búkinn á fuglinum eftir útlínunum og fikraði mig þannig áfram. Ég flatti út hvíta leirinn fyrst og kom honum undir fuglinum þar sem mér fannst svarta fiðrið koma yfir það hvíta. Næst flatti ég út svarta leirinn og hafði ég sprungnu endana sem mynduðust þar sem hvíta og svarta mættist. Fiðrið er ekki jafnt niður búkinn og var þetta til valið í það hlutverk. Til að ná saumunum saman á leirnum notaði ég vatn sem lím og líka að klípa og móta leirinn. Þegar ég mótaði vængina tróð ég álpappír undir þá til að lyfta þeim upp því næst stakk ég tannstöngli í gegn til að halda þeim í stað.

Goggurinn reyndist mér frekar strembinn og var ég orðin frekar pirruð á að reyna við hann svo ég byrjaði að móta höfuðið og augun. Útfrá þeirri vinnu myndaðist goggurinn. Fæturnir fóru alveg í klessu hjá mér og ákvað ég að gera tvö egg til að geta falið þá. Hugsaði mér að hann hafi bara tekið annað eggið að sér eins og sumar fuglategundir gera.

Svarti leirinn lýstist upp og varð meira grár en svartur við bökunina en mér finnst það allt í lagi því ég ímynda mér að geirfuglinn hafi ekki verið með eins sterkan svartan lit. Leirinn gliðnaði líka við bökunina á nokkrum stöðum en það var bara flott og ýtti undir til dæmis gömul sár eftir árasir hákarla eða annarra sjávardýra þegar hann var í fæðuöflun.

Áður en ég bakaði fuglinn inni í ofni útbjó ég góða kúlu á magann á honum og fann út hvernig ég gæti notað pizza plastið til að fá hann til að standa eins og myndin sýndi sem ég fór eftir.

Umræða og lokaorð

Ég er rosalega ánægð með útkomuna og hann tekur sig vel geirfuglinn með eggin sín úti í glugga hjá mér. Það sem tók mesta tímann var upplýsingaöflunin en við því er auðvitað að búast. Það eina sem ég var ekki nægilega ánægð með var að leirinn varð frekar þurr þegar hann var búinn að standa lengi á matarborðinu og hefði ég mátt geyma hann í poka eða íláti til að halda betur rakanum í leirnum. Ég held að fæturnir hafi líka klúðrast því ég bleytti leirinn alltof mikið og hann varð bara drulla sem erfitt var að móta.

Það var ekki mikill afgangur af leirnum þannig að ég var "spot on" með magnið í uppskriftina.

Heimildir